We hebben een lange adem nodig om gezond te handelen in de klimaatcrisis. Hoe kunnen we meer betrokken zijn bij onze planeet? De klimaatcrisis, die logischerwijs angst oproept, zorgt voor reacties van vechten, bevriezen of vluchten. Deze overlevingsstrategieën zijn niet zo effectief, omdat ze niet bijdragen aan duurzaam oplossend gedrag. Een lange tijd, samenwerkend en milieubewust handelen kan beter gerealiseerd worden als we ons niet laten overheersen door angst, maar door compassie. Mindfulness is een zeer bruikbare manier voor het reguleren van onze negatieve emoties en het verstevigen van positieve emoties zoals vreugde, gelijkmoedigheid en compassie. Daarmee kunnen we beter in beweging komen voor de grootschalige en langdurige veranderingen die nodig zijn.
De 8 basiselementen van mindfulness zijn:
1: Je niet laten leiden door oordelen
Milde uitspraken die hierbij kunnen passen zijn: “Er is geen goed of fout”, “Het is niet zo zwart-wit” en "Het is niet of-of, maar en-en". Merk het op als je oordeelt, bijvoorbeeld over het klimaatgedrag van een ander of van jezelf. Het is menselijk om te oordelen, en het is zelfs ook een kwaliteit, ons denkende vermogen. Sommige gedachten kunnen ook helpend en dienend zijn. Het is wel belangrijk dat dit oordelen niet op de automatische piloot gaat en dan leidt tot automatisch gedrag. Als je een oordelende gedachte hebt, merk het op en laat je niet direct en automatisch leiden door oordelen.
2: Geduld
Het is verleidelijk, omdat het klimaatprobleem zo urgent is, om te haasten en te forceren. Maar, het gras gaat niet sneller groeien als je eraan trekt. We zijn als mens aan het ontwikkelen. Geef jezelf, en ons allemaal hiervoor ook de tijd. Het is een leerproces waar we inzitten. Verandering is wel nodig, maar de gespannen sprintstand zal mogelijk niet vol te houden zijn. Het is belangrijk om in een modus te komen die vol te houden is.
3: Nieuwsgierigheid
Het omgaan met de klimaatcrisis kan ook leuk zijn. Het kan nieuwe manieren, nieuwe samenwerkingsverbanden en nieuwe gebruiken stimuleren. Het kan inspirerend zijn om te zien hoe het herstellend vermogen van de wereld werkt. Er ontstaan diverse mooie initiatieven waar je uit kunt leren met een nieuwsgierige houding. Mensen vinden het vaak ook leuk om samen oplossingen voor moeilijke problemen te bedenken en kunnen hier van genieten.
4: Vertrouwen
As long as you’re breathing there is more right than wrong with you, no matter how ill or how despairing you may be feeling in a given moment ¹. Het kan helpend zijn om op je adem terug te vallen. Dit is een stabiel gegeven gedurende je leven en dit kan helpen bij moeilijke emoties. Het is belangrijk om naast het klimaatprobleem ook op het hier en nu te focussen en te vertrouwen op de dingen die wel goed gaan. Misschien ben ook dankbaar voor een dak boven je hoofd, inspiratie of voor de andere mensen die op een constructieve manier aan het klimaatprobleem werken.
5: Niet streven
Het stoppen met streven kan lastig zijn. Het zit in de cultuur van velen ingebakken om te streven naar meer, beter en sneller. Ook het willen verbeteren van de wereld kan een olifantenpaadje zijn, waar je in kunt geraken. Als je wereld verbeteren te ver doorvoert, ontstaat er een gespannen houding, die weer niet vol te houden is (ecorexia). Een milde, maar niet perfecte houding, is beter vol te houden.
6: Acceptatie
Accepterend stil staan bij een moeilijk gevoel kan veel brengen. In je pijn, vind je ook je waarden. Voel je boosheid, voel je angst, voel je compassie? Gevoelens kunnen veel brengen en je verbinden met wat je echt belangrijk vindt. Sta met momenten toe om de dingen/emoties te laten zijn zoals ze zijn. Zodat je een helder beeld hebt van de situatie. Vanuit een kalme, accepterende en bewuste houding kun je effectiever handelen.
7: Loslaten
Als we loslaten, hebben we vrijheid. Je kunt denken aan loslaten van patronen die niet helpend zijn. Zoals loslaten van materialisme, spullen, status, gehechtheid, vervuilende activiteiten. Dit is niet gemakkelijk, maar we geven onze planeet daarmee een grotere kans op regeneratie. Het loslaten kan ook moeilijk zijn. En daar kun je dan weer met compassie op reageren.
8: Compassie
Compassie voor anderen en voor jezelf. De klimaatcrisis tot je door laten dringen is niet prettig. Maar handelen vanuit zachtheid, begrip en betrokkenheid zet ons waarschijnlijk meer in beweging dan star en afkeurend handelen. Een bruikbare zelfcompassie oefening kan bestaan uit deze vier korte zinnen die je tegen jezelf kunt zeggen:
• Ik zie je
• Ik hoor je
• Ik voel je
• Ik ben bij je
Je kunt dit meerdere keren op een dag voor jezelf herhalen. Bijvoorbeeld als er sterke emoties aanwezig zijn. Je kunt zelfcompassie verstevigen door een troostend gebaar te maken, zoals je hand op je hart leggen. Zelfcompassie kan leiden tot meer verbondenheid met jezelf. Hierdoor kan meer betrokkenheid ontstaan voor anderen en ook voor onze prachtige planeet. Dit lijkt op een positieve golfbeweging, verspreiden van meer positieve aandacht en betrokkenheid.
Gelukkig zijn we zijn niet alleen. Steeds meer mensen zijn bewust en geven uiting aan hun zorgen over het klimaatprobleem. In verbinding met elkaar kunnen we wijs en mindful omgaan met de problemen waar we momenteel mee zijn geconfronteerd.
Sara Helmink, oktober 2020
Gz-psycholoog / Klimaatpsycholoog
Bronvermelding ¹ J. Kabat-Zinn. (2013). Full catastrophe living, how to cope with stress, pain and illness using mindfulness meditation. 2nd edition. Piatkus, London.
Comments