De toekomst van kinderen en jongeren zal door klimaatverandering ingrijpend veranderen, terwijl zij (nog) weinig invloed hebben om de schade te beperken. Uit internationaal onderzoek onder 10.000 jongeren blijkt dat ze zich zorgen maken over de toekomst; 59% maakte zich veel zorgen en 84% was in ieder geval matig bezorgd. Jongeren rapporteren allerhande eco-emoties zoals verdriet, angst, boosheid en machteloosheid.
Nederlands onderzoek geeft een vergelijkbaar beeld. Een onderzoek in opdracht van Milieudefensie concludeert voor de leeftijdscategorie 16 tot 30 jaar dat negen op de tien jongeren negatieve gevoelens over het klimaat ervaart, waarvan één op de vijf regelmatig tot vaak klimaatstress heeft. Het is hierbij extra zorgelijk dat jongeren het vertrouwen in instituties verliezen, terwijl zij zich hierdoor juist beschermd zouden moeten voelen. Daarnaast geven veel jongeren aan zelf meer te willen doen voor het klimaat maar niet goed te weten hoe.
Foto: Michiel Wijnbergh
Wanneer je de statistieken van het percentage jongeren (ouder dan 16 jaar) met klimaatstress projecteert op een gemiddelde klas, kun je als docent aannemen dat ook een groot deel van de kinderen jonger dan 16 jaar woede, angst en onmacht (zullen gaan) ervaren rondom dit thema. Kinderen groeien op met een veelheid van informatie over de gevolgen van klimaatverandering en tegelijk zien zij volwassenen worstelen met het ondernemen van effectieve acties. De dreiging wordt tot nu toe niet succesvol afgewend en dit geeft weinig hoop.
Er ligt daarom een taak voor volwassenen om kinderen en jongeren steun en perspectief te geven. Dit kan zowel thuis door ouders of verzorgers als op school door docenten gedaan worden. Niet door het onderwerp uit de weg te gaan, te bagatelliseren of te ontkennen, maar door eerlijke informatie te geven, aanknopingspunten tot handelen te geven en te leren doseren met nieuws en informatie. Daarbij helpt het als opvoeders samen met de kinderen actie ondernemen, werken aan sterke relaties en een sociaal netwerk en tijd vrijmaken voor ontspanning.
Een leerkracht die in zijn of haar klas het thema klimaat op een goede manier in het lesprogramma op kan nemen is daarmee belangrijk voor het welzijn van onze jeugd. Als docent kun je goede en betrouwbare informatie geven, eco-emoties de ruimte geven, helpen met het vormen van een toekomstvisie, handelingsperspectief bieden en de groepsdynamiek gebruiken voor onderlinge steun en verbondenheid. Dit is nog extra nodig wanneer de leerling thuis niet met zijn of haar zorgen over het onderwerp terecht kan.
Het beste is wanneer deze aanpak breed gedragen en geïntegreerd wordt in de invulling van de lessen, ondersteund door het schoolplan, de didactiek en de inrichting van de leeromgeving. Stichting Teachers for Climate biedt hiervoor aan docententeams een aanpak voor blijvende verduurzaming, en masterclasses op het gebied van duurzame didactiek. Daarnaast helpt het leerlingen wanneer zij zien dat volwassenen actie ondernemen en een duurzame visie ook in de praktijk wordt gebracht. Denk bijvoorbeeld aan het schoolgebouw isoleren, een groen schoolplein aanleggen, afval verminderen of zelf composteren. Kijk voor meer inspiratie op Whole School Approach, Eco-schools of SustainaBul .
Al op de basisschool kan een fundament gelegd worden voor een duurzaam bewustzijn door concrete thema’s te behandelen en de kinderen al doende te laten leren over de natuur. Maar ook voor andere leeftijden is inmiddels veel prachtig lesmateriaal ontwikkeld.
Lespakketten Basisonderwijs biedt een rijke verzameling lessen over afval, recycling en je ecologische voetafdruk. Op IVN Natuureducatie vind je bijna 80 lessen over o.a. insecten, bomen en wolken voor verschillende leeftijden. Op de website van Watereducatie is lesmateriaal over water terug te vinden (voor zowel basis- als middelbaar onderwijs). Eén van de nieuwste initiatieven is dat van de Junior Klimaatcoach met uitdagende challenges, ondersteund door leuke tekeningen en animaties van Varkentje Rund. Ook het pakket van Think Big Act Now is positief en oplossingsgericht en biedt een breed perspectief voor leerlingen.
Foto: Max Fischer, Pexels
Voor Havo en Vwo leerlingen is o.a. de Didactiek van de Hoop beschikbaar, een lespakket waarmee leerlingen aan het denken worden gezet over verschillende toekomstscenario’s en de invloed die zij hierop kunnen uitoefenen. Dit vergroot de hoop bij jongeren en activeert hen om in actie te komen. Het Wereld Natuur Fonds biedt lessen aan onder de naam ‘toekomstkunde’. Voor elke schoolklas zijn er op het eigen niveau uitdagende lessen, projectweken of gastlessen. Dit geldt ook voor Greenpeace, die naast een aanbod voor de basisschool (bijvoorbeeld over bijen en vlees) ook materiaal heeft voor het MBO over burgerschap en diverse informatieve videofragmenten.
Met al deze prachtige visiestukken en lespakketten voorhanden hebben wij, als opvoeders en docenten, een keuze. Laten wij onze kinderen en jongeren alleen met hun gedachten en zorgen over de klimaatcrisis? Of creëren we samen een duurzame toekomst, waar ruimte is voor emotie, ontspanning en de kracht van sociale netwerken? Ongetwijfeld leert de jeugd dan niet alleen van ons, maar gaan wij nog veel meer leren van hen!
Meer weten? Op de NJi-pagina over klimaatverandering voor professionals in het onderwijs vind je tips, goede voorbeelden en links naar meer informatie. Bezoek ook de site van Stichting Klimaatpsychologie.
Hebben we iets gemist? Mail ons met tips!
Comments